Hanes yr organ
Mae hanes Neuadd Brangwyn yn dechrau ym 1929, pan wnaeth Cyngor Abertawe hyrwyddo cystadleuaeth bensaernïol am adeiladau dinesig newydd gan gynnwys neuadd gynnull at bwrpas cyffredinol. Er mai’r bwriad oedd defnyddio’r neuadd i gynnal cyngherddau, mae’n ymddangos nad oedd cynlluniau i gynnwys organ. Ym mis Mai 1934, prin bum mis cyn cwblhau ac agor y neuadd, cysylltodd ysgutorion Syr Griffith Thomas â’r gorfforaeth, gan gynnig £3,000 o bunnoedd tuag at osod organ. O hynny ymlaen, cysylltodd Cyngor Abertawe â nifer o gwmnïau organ gan gynnwys Willis, a ddarparodd ddau gynllun, yn ogystal â hysbyseb ar gyfer organ ail-law a oedd ar werth am ‘hanner pris’. Gofynnodd y cyngor am arweiniad gan Syr Walford Davies, Meistr Cerddoriaeth y Brenin, a gymeradwyodd yr organ ail-law, ar yr amod bod newidiadau yn cael eu gwneud iddi. (fe’i hadeiladwyd ym 1921 ar gyfer sinema Elite yn Nhŷ Ogofog). Erbyn mis Awst 1934, ar ôl derbyn cyngor ffafriol gan Syr Walter Alcock, organydd yn Eglwys Gadeiriol Caersallog, rhoddwyd cynnig cadarn amdani, a chwblhawyd y gwaith o osod yr organ gan achosi oedi byr yn unig i agoriad y neuadd ym mis Hydref 1934. (Am fwy o fanylion ynghylch hanes yr organ a sut y datblygodd i’w chyfluniad presennol, gweler The Brangwyn Hall Organ, llyfr a ysgrifennwyd gan J.R. Alban a J.M. Fussell.)
Dan arweiniad medrus John Fussell, Cyfarwyddwr Cerdd ac Organydd y Ddinas (1970-1990), cwblhawyd rhaglen o waith adnewyddu ar yr organ, gyda rhai ychwanegiadau tonyddol wrth gadw tonyddiaeth wreiddiol, ysblennydd organ Willis, a oedd yn nodweddiadol o’r 1900 cynnar pan oedd y cwmni’n gosod organau mawr mewn eglwysi cadeiriol (e.e. Eglwys Gadeiriol Lerpwl ac Eglwys Gadeiriol Westminster). Mae’r organ gyngerdd â phedwar chwaraefwrdd, â dros 3500 o bibau ac mae’r amrywiadau o bedalau, pedal mawr, pedal chwyddo, pedal organ gôr, pedal solo, yn darparu offeryn hardd i gyfeilio i gorau, at ddefnydd unawdol neu wedi’i chyfuno â cherddorfa, fach neu fawr.
Mae’n anhygoel fod murluniau’r Brangwyn wedi dod i feddiant neuadd mor gain. Mae’r cyd-ddigwyddiad hwnnw rhwng derbyn rhodd ariannol amserol ag argaeledd organ â manylion y tu hwnt i ddychymyg Abertawe yn anghredadwy! Mae’r organ yn gymaint o drysor i Abertawe ag yw’r paentiadau. Gyda’i gilydd, maent yn darparu neuadd gyngherdd â naws unigryw. Profwyd gwerth yr organ mewn achlysuron dinesig di-ri, seremonïau graddio a chyngherddau. Mae cyngherddau amser cinio diweddar wedi profi’n boblogaidd ac mae’r organ yn parhau i ddenu organyddion proffesiynol ar draws y DU i berfformio’n ddi-dâl.
Dylai ymwelwyr sy’n dymuno canu’r organ, gysylltu â Rheolwr y Neuadd yn gyntaf, gan ganiatáu digon o amser i wneud trefniadau priodol. Mae’n rhaid cael caniatâd arbennig i wneud recordiadau ar achlysurol o’r fath.
This post is also available in: English (English)
